Oproep aan Rob Jetten en collega’s: koppel de circulaire transitie aan de klimaatopgave

Nederland streeft ernaar om in 2030, over acht jaar dus, het grondstoffengebruik gehalveerd te hebben. De ambitie voor 2050 ligt nog hoger. Dat jaar zou de Nederlandse economie volledig circulair moeten zijn en dus helemaal geen afval meer mogen produceren. Deze ambities stammen uit 2017. Toen zijn, gelijktijdig met het grondstoffenakkoord, vijf transitieagenda’s opgesteld die de transitie naar een circulaire economie op verschillende belangrijke thema’s moeten versnellen. De vier voorzitters van deze transitieagenda’s doen nu een oproep aan staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat), minister Jetten (Klimaat en Energie) en hun collega’s. De belangrijkste boodschap: koppel de circulaire transitie aan de klimaatopgave en zorg voor meer middelen.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) monitort de voortgang van de circulaire transitie. Begin februari publiceerde het PBL het Voortgangsbericht Circulaire Economie 2022. In dit document, dat de eerste Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER) uit 2021 opvolgt, wordt benadrukt dat er werk aan de winkel is. Om de forse ambitie van een volledig circulaire economie in 2050 te realiseren is het volgens het PBL noodzakelijk dat het circulaire-economiebeleid met meer ‘drang en dwang’ wordt geïntensiveerd, dat de voornemens uit het nieuwe coalitieakkoord worden geconcretiseerd en dat er kabinetsbreed wordt samengewerkt.

De urgente boodschap van het PBL wordt door de vier voorzitters van de Transitieagenda’s beaamd en verder uitgediept in een brief aan staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat), minister Jetten (Klimaat en Energie), minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), minister Staghouwer (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat).

Anne-Marie Rakhorst (voorzitter transitieteam Consumptiegoederen), Fried Kaanen (voorzitter transitieteam Maakindustrie), Jos Keurentjes (voorzitter transitieteam Kunststoffen) en Vincent Gruis (voorzitter transitieteam Bouw) doen in de brief drie oproepen:

1. Circulariteit kan een significante CO2-reductie opleveren, borg daarom de koppeling tussen de circulaire transitie en de klimaatopgave

2. Maak meer financiële middelen vrij voor de circulaire transitie

3. Met informeel mandaat een groot resultaat: start het gesprek over de evolutie van de transitieteams

1. Koppel de circulaire transitie aan de klimaattransitie

De belangrijkste oproep van de voorzitters van de transitieagenda’s is de koppeling tussen de circulaire transitie en de klimaatopgave.

De klimaatopgave waar Nederland voor staat is groots. Het in januari aangetreden kabinet ziet dat gelukkig ook. In het coalitieakkoord scherpen de regeringspartijen de doelstelling voor CO2-reductie voor 2030 aan tot 55 procent. Met andere woorden, in 2030 wil het kabinet dat er in Nederland 55 procent minder CO2 wordt uitgestoten. Door de circulaire transitie te koppelen aan de klimaatopgave, kunnen er grote stappen worden gezet. TNO berekende in 2021 dat circulaire maatregelen maar liefst 7,2 Mton aan CO2-reductie kunnen realiseren.

De focus op circulair kan tevens een aantal ongewenste effecten van de energietransitie aanpakken. Wanneer we de energietransitie circulair uitvoeren, zullen afgeschreven windmolenwieken en verouderde zonnepanelen niet langer als vuilnis eindigen. Want dat is op dit moment de standaard. Een afgeschreven windmolenwiek wordt op dit moment vrijwel standaard gedowncycled tot een minder waardevol product. Hoe het dan moet? Door in de ontwerpfase van producten circulariteit te verankeren, gaan we slimmer om met schaarse materialen. Ons grondstoffengebruik wordt hierdoor lager en er wordt minder CO2 uitgestoten. Win-win dus.

De circulaire economie vormt de smeerolie tussen klimaat, biodiversiteit, grondstoffen en economie.

anne-Marie Rakhorst, voorzitter transitieagenda consumptiegoederen

De voorzitters van de transitieagenda’s doen dan ook een dringende oproep om de koppeling tussen de klimaatopgave, de daarmee samenhangende energietransitie en de transitie naar een circulaire economie nadrukkelijk te gaan leggen. Circulaire maatregelen mogen niet over het hoofd worden gezien bij de uitvoering van het Klimaatakkoord. Ze zijn een essentieel onderdeel.

2. Maak meer financiële middelen vrij voor de circulaire transitie

Een circulaire economie is er niet zomaar. Daar moet je hard voor werken. In 2017 vormde het Grondstoffenakkoord het officiële startsein voor de transitie van lineair naar circulair. Sindsdien wordt er onder de vlag van de transitieagenda’s op verschillende thema’s gewerkt aan de overgang naar een circulaire economie. Deze transitieagenda’s maken het zetten van concrete stappen mogelijk met icoonprojecten, zoals mission re-use en recycling matrassen. Ook wordt er volop kennis gedeeld middels doelentrajecten. Binnen de teams ontstaat verbinding tussen verschillende maatschappelijke spelers – die elkaar daarbuiten niet altijd vanzelfsprekend weten te vinden.

De voorzitters van de transitieagenda’s stellen in hun brief dat het kabinet vooralsnog geen additionele financiële middelen voor deze circulaire transitie heeft vrijgemaakt. Sterker nog: in de begroting van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, waar de circulaire transitie is ondergebracht, lopen de middelen af, om vanaf 2024 zelfs te stoppen. Een hogere inzet is volgens de voorzitters nodig om überhaupt het bestaande te continueren, laat staan de transitie te versnellen of op te schalen.

3. Nieuwe fase van de circulaire transitie vraagt om evolutie van de transitieteams

Tot slot wordt in de brief een oproep gedaan om gelijktijdig met het intensiveren van het beleid gezamenlijk te kijken naar hoe de transitieteams de komende jaren kunnen blijven bijdragen aan de circulaire transitie.

Het benutten van alle kansen die de overgang naar een circulaire economie met zich meebrengt, zoals de eerder genoemde CO2-reductie, vraagt om een kabinetsbrede aanpak en een intensieve betrokkenheid van alle ministeries, aangezien voor een aanzienlijk efficiëntere omgang met grondstoffen wijzigingen in spelregels, fiscale prikkels en internationale handel nodig zijn die de beleidsterreinen van verschillende ministeries raken.